Kişilik Bozukluğu Nedir, Belirtileri ve Tedavisi

Getting your Trinity Audio player ready...

Herkese merhaba. Bu yazımda kişilik bozuklukları hakkında bilgiler vermek istiyorum. Şimdiden yararlı ve güzel bir yazı olmasını umuyorum. Hadi gelin bunlara bir bakalım.

Genel Bakış

Kişilik bozuklukları, sağlıksız uzun vadeli düşünce ve davranış kalıplarından oluşur. Davranışlar, ilişkilerde ve işte ciddi sorunlara neden olur. Kişilik bozukluğu olan insanlar, günlük stres ve problemlerle başa çıkmakta zorlanırlar. Genellikle diğer insanlarla fırtınalı ilişkileri vardır.

Kişilik bozukluklarının nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte, genler ve çocukluk deneyimleri bir rol oynayabilir.

Her kişilik bozukluğunun belirtileri farklıdır. Hafif veya şiddetli olabilirler. Kişilik bozukluğu olan kişiler, bir sorunları olduğunu anlamakta zorlanabilirler. Onlara göre düşünceleri normaldir ve sorunları için genellikle başkalarını suçlarlar. İlişkileri ve işle ilgili sorunları nedeniyle yardım almaya çalışabilirler. Tedavi genellikle konuşma terapisi ve bazen de ilaçlarla yapılır.

Kişilik Bozukluğu Belirtileri

Kişilik bozukluğu türleri, benzer özelliklere ve semptomlara dayalı olarak üç kümede gruplandırılır. Bir kişilik bozukluğu olan birçok insan, en az bir ek kişilik bozukluğunun belirti ve semptomlarına da sahiptir. Bir bozukluğun teşhis edilebilmesi için listelenen tüm belirti ve semptomları sergilemek gerekli değildir.

Küme A kişilik bozuklukları

Küme A kişilik bozuklukları, tuhaf, eksantrik düşünce veya davranışla tanımlanır. Bunlar paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu ve şizotipal kişilik bozukluğudur.

Şimdi gelin bu üç bozukluğa detaylıca bir bakalım.

Paranoyak kişilik bozukluğu

• Başkalarına veya onların güdülerine karşı yaygın güvensizlik ve şüphe duyma.
• Başkalarının size zarar vermeye veya sizi aldatmaya çalıştığına dair asılsız düşünce.
• Başkalarının sadakati veya güvenilirliği konusunda yersiz hisler.
• Başkalarının bilgileri size karşı kullanacağına dair makul olmayan korku nedeniyle başkalarına güvenmede tereddüt etme.
• Masum sözlerin veya tehdit edici olmayan durumların kişisel hakaret veya saldırı olarak algılanması.
• Algılanan aşağılamalara veya hakaretlere öfkeli veya düşmanca tepki.
• Kin tutma eğilimi.
• Eşin veya cinsel partnerin sadakatsiz olduğuna dair haksız ve yenilenen şüphe.

Şizoid kişilik bozukluğu

Şizoid bozukluğunun belirtileri şunlardır:

• Sosyal veya kişisel ilişkilere ilgi eksikliği, yalnız olmayı tercih etme.
• Sınırlı duygusal ifade aralığı.
• Çoğu aktiviteden zevk alamama.
• Başkalarına karşı soğuk veya kayıtsız görünme.
• Başka biriyle cinsel ilişkiye çok az ilgi duymak veya hiç ilgi duymamak.

Şizotipal kişilik bozukluğu

• Kendine özgü kıyafet, düşünce, inanç, konuşma veya davranışa sahip olmak.
• Adınızı fısıldayan bir ses duymak gibi garip algısal durumlar.
• Düz duygular veya uygunsuz duygusal tepkiler.
• Sosyal kaygı ve yakın ilişkilerde eksiklik veya rahatsızlık.
• Başkalarına karşı kayıtsız, uygunsuz veya şüpheli yanıt.
• “Büyülü düşünme” – düşüncelerinizle insanları ve olayları etkileyebileceğinize inanmak.
• Bazı sıradan olayların yalnızca sizin için kastedilen gizli mesajlara sahip olduğuna inanmak.

Küme B kişilik bozuklukları

Küme B kişilik bozuklukları, dramatik, aşırı duygusal veya öngörülemeyen düşünce veya davranışlarla tanımlanmaktadır. Bunlar arasında antisosyal kişilik bozukluğu, Borderline kişilik bozukluğu, histrionik kişilik bozukluğu ve narsistik kişilik bozukluğu yer alır.

Antisosyal kişilik bozukluğu

• Başkalarının ihtiyaçlarını veya duygularını önemsememek.
• Kanunla ilgili tekrar eden sorunlar.
• Başkalarının haklarının tekrar tekrar ihlali.
• Agresif, genellikle şiddet içeren davranış.
• Kendisinin veya başkalarının güvenliğini önemsememek.
• Dürtüsel davranış.
• Sürekli sorumsuz olmak.
• Davranışlara karşı pişmanlık duymama.

Borderline kişilik bozukluğu

• Güvenli olmayan cinsel ilişki, kumar veya aşırı yemek yeme gibi dürtüsel ve riskli davranışlar.
• Kararsız veya kırılgan öz imaj.
• Kararsız ve yoğun ilişkiler.
• Genellikle kişilerarası strese tepki olarak yukarı ve aşağı ruh halleri.
• İntihar davranışı veya kendine zarar verme tehditleri.
• Yalnız kalma veya terk edilme korkusu.
• Devam eden boşluk hissi.
• Sık, yoğun öfke gösterileri.
• Stresle ilgili paranoya.

Histriyonik kişilik bozukluğu

• Sürekli ilgi arar.
• Dikkat çekmek için aşırı duygusal, dramatik veya cinsel olarak kışkırtıcılığa sahiptir.
• Güçlü fikirlerle çarpıcı biçimde konuşur, ancak bunları destekleyecek çok az gerçek veya ayrıntı vardır.
• Başkalarından kolayca etkilenir.
• Sığ, hızla değişen duygular.
• Fiziksel görünümle ilgili aşırı endişe duyarlar.
• Başkalarıyla ilişkilerin gerçekte olduğundan daha yakın olduğunu düşünürler.

Narsistik kişilik bozukluğu

• Özel olduğunuza ve diğerlerinden daha önemli olduğunuza inanmak.
• Güç, başarı ve çekicilik hakkında fanteziler duymak.
• Başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını tanıyamama.
• Başarıların veya yeteneklerin abartılması.
• Sürekli övgü ve hayranlık beklentisi.
• Kibir.
• Makul olmayan iyilik ve avantajlar beklentileri, genellikle başkalarından faydalanma.
• Başkalarını kıskanmak veya başkalarının sizi kıskandığına inanmak.

gibi belirtilere sahiptir.

Küme C kişilik bozuklukları

Küme C kişilik bozuklukları, endişeli, korkulu düşünce veya davranışla tanımlanabilir. Bunlar çekingen kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu ve obsesif-kompulsif kişilik bozukluğudur.

Çekingen kişilik bozukluğu

• Eleştiriye veya reddedilmeye karşı çok hassas olmak.
• Yetersiz ve aşağı hissetmek.
• Çekici hissetmemek.
• Kişiler arası temas gerektiren iş aktivitelerinden kaçınmak.
• Sosyal olarak ketlenmiş, çekingen ve izole, yeni aktivitelerden veya yabancılarla tanışmaktan kaçınmak.
• Sosyal durumlarda ve kişisel ilişkilerde aşırı utangaçlık.
• Onaylanmama, utanma veya alay edilme korkusu.

Bağımlı kişilik bozukluğu

• Başkalarına aşırı bağımlılık ve ilgilenilme ihtiyacı hissetme.
• Başkalarına karşı itaatkar veya yapışkan davranış.
• Kendi kendine bakım sağlamak veya yalnız bırakılırsa kendi başının çaresine bakmak zorunda kalma korkusu.
• Küçük kararlar almak için bile başkalarından aşırı tavsiye ve güvence gerektiren özgüven eksikliği.
• Kendine güven eksikliği nedeniyle kendi başına işe başlama veya iş yapma zorluğu.
• Başkalarıyla aynı fikirde olmama, onaylanmama korkusu.
• Yakın bir ilişki sona erdiğinde acilen yeni bir ilişkiye başlama ihtiyacı.

Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu

• Ayrıntılar, düzen ve kurallarla meşgul olma.
• Kendi katı standartlarını karşılamadığı için bir işi bitirememek gibi mükemmelliğe ulaşılmadığında işlev bozukluğu ve sıkıntı ile sonuçlanan aşırı mükemmeliyetçilik.
• İnsanların, görevlerin ve durumların kontrolünde olma arzusu ve görevleri devredememe.
• İşe veya bir projeye aşırı bağlılık nedeniyle arkadaşları ve eğlenceli aktiviteleri ihmal etme.
• Kırık veya değersiz nesneleri atamama.
• Sert ve inatçı olma.
• Ahlak, etik veya değerler konusunda esnek olmama.
• Bütçe ve para harcama üzerinde sıkı, cimri bir kontrol.

Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, bir tür anksiyete bozukluğu olan obsesif-kompulsif bozukluk ile aynı şey değildir. Bu ikisi çok karıştırılabiliyor. O nedenle bu uyarı yerinde olacaktır.

Kişilik Bozukluğunun Teşhisi

Doktorunuz bir kişilik bozukluğunuz olduğundan şüpheleniyorsa, teşhis şu şekilde belirlenebilir:

• Fizik muayenesi: Doktor fiziksel bir muayene yapabilir ve sağlığınız hakkında derinlemesine sorular sorabilir. Bazı durumlarda, semptomlarınız altta yatan bir fiziksel sağlık sorunuyla bağlantılı olabilir. Değerlendirmeniz, laboratuvar testleri, alkol ve uyuşturucular için bir tarama testi içerebilir.
• Psikiyatrik değerlendirme: Bu; düşünceleriniz, duygularınız ve davranışlarınız hakkında bir sohbet ve tanıyı belirlemeye yardımcı olacak bir dizi soru şeklinde olabilir. Aile üyelerinden veya yakın çevreden alınan bilgiler yardımcı olabilir.

Tanı kriterleri

Kişilik stilleri ile kişilik bozuklukları arasındaki farkı anlamak oldukça önemlidir. Utangaç olan veya tek başına vakit geçirmeyi seven birine, şizoid kişilik bozukluğu tanısı konulamaz. Kişilik stili ile kişilik bozukluğu arasındaki fark genellikle, şunlar da dahil olmak üzere belirli alanlarda kişinin kişilik fonksiyonunun değerlendirilmesiyle belirlenebilir:

• İkili ilişkilerindeki tutumu.
• Duygusal davranışları.
• Kimliğinden haberdar olma.
• Gerçeklik bilinci.
• Davranış ve dürtü kontrolü.

Kişilik bozukluğuna sahip kişilerdeki semptomlar tek tek araştırılır. Doktor tarafından hastanın öyküsü alınır ve fizik muayenesi gerçekleştirerek değerlendirmeye başlanır. Kişilik bozukluklarını teşhis etmek için özellikle yapılan bir laboratuvar testi bulunmamaktadır.

Fakat doktor tarafından şüphelenilen fiziki bir durum mevcutsa yüksek görüntüleme cihazlarından MR, Bilgisayarlı tomografi, kan alkol veya uyuşturucu testi gibi çeşitli testler isteyebilir.

Hastada görülen semptomlar için fiziksel bir sebep bulamazsa, doktor tarafından kişi bir psikiyatriste veya psikoloğa yönlendirebilir. Zihinsel hastalıkların erken teşhis edilmesi ve tedaviye erken başlanması hastalığın seyri açısından oldukça önemlidir.

Her kişilik bozukluğunun kendine özgü tanısal kriterleri vardır. Genellikle kişilik bozukluğunun teşhisinde, en az diğer iki semptomunda görülmesi gereklidir. Bunlar;

• İnsanları ve olayları algılayış yorumlama şekli,
• Duygusal tepkilerin uygunluğu,
• İnsanlara veya ilişkilere yaklaşım şekli,
• Dürtülerin kontrolü,

gibi.

Kişilik Bozukluğu nedenleri

Kişilik, sizi benzersiz kılan düşünce, duygu ve davranışların birleşimidir. Kendinizi nasıl gördüğünüzün yanı sıra dış dünyaya bakma, anlama ve ilişki kurma şeklinizdir. Kişilik, çocukluk döneminde şunların etkileşimiyle şekillenir:

• Genler: Bazı kişilik özellikleri, kalıtsal genler yoluyla ebeveynleriniz tarafından size aktarılabilir. Bu özelliklere bazen mizacınız denir.
• Çevre: Bu, içinde büyüdüğünüz çevreyi, meydana gelen olayları ve aile üyeleri ve başkalarıyla olan ilişkileridir.

Bozuklukların bu genetik ve çevresel etkilerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Genleriniz sizi bir bozukluk geliştirmeye karşı savunmasız hale getirebilir ve bir yaşam durumu gerçek gelişimi etkileyebilir.

Risk faktörleri

Kişilik bozukluklarının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, şunlar da dahil olmak üzere bazı faktörlerin bozukluk geliştirme veya tetikleme riskini artırdığı görülmektedir:

• Ailede kişilik bozuklukları veya diğer sorunların bulunması.
• Çocuklukta istismarcı, istikrarsız veya kaotik aile hayatı.
• Çocuklukta davranış bozukluğu teşhisi konmak.
• Beyin kimyası ve yapısındaki varyasyonlar.

Komplikasyonlar

Kişilik bozuklukları, hem etkilenen kişinin hem de o kişiyi önemseyenlerin hayatlarını önemli ölçüde bozabilir. Bozukluklar ilişkilerde, işte veya okulda sorunlara neden olabilir ve sosyal izolasyona, alkol veya madde kullanımına yol açabilir.

Kişilik Bozukluğu Tedavisi

Bazı psikoterapi türleri tedavide etkilidir. Psikoterapi sırasında kişi, bozukluk ve semptomlara neyin katkıda bulunduğu hakkında içgörü ve bilgi edinebilir ve düşünceler, duygular ve davranışlar hakkında konuşabilir. Psikoterapi, bir kişinin davranışlarının başkaları üzerindeki etkilerini anlamasına ve semptomlarla başa çıkmayı, işlevsellik ve ilişkilerde sorunlara neden olan davranışları azaltmayı öğrenmesine yardımcı olabilir. Tedavi türü, belirli kişilik bozukluğuna, ne kadar şiddetli olduğuna ve bireyin koşullarına bağlı olacaktır.

Yaygın olarak kullanılan psikoterapi türleri şunlardır:

• Psikanalitik/psikodinamik terapi.
• Diyalektik davranış terapisi.
• Bilişsel davranışçı terapi.
• Grup terapisi.
• Psikoeğitim (birey ve aile üyelerine hastalık, tedavi ve baş etme yolları hakkında bilgi vermek).

Kişilik bozukluklarını tedavi etmek için özel olarak ilaç yoktur. Bununla birlikte, antidepresanlar, anti-anksiyete ilaçları veya duygudurum dengeleyici ilaçlar gibi ilaçlar bazı semptomların tedavisinde yardımcı olabilir. Daha şiddetli veya uzun süreli semptomlar; birinci basamak doktoru, psikiyatrist, psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve aile üyelerini içeren bir ekip yaklaşımı gerektirebilir.

Bir tedavi planına aktif olarak katılmanın yanı sıra, kişilik bozukluğu olan kişiler için bazı öz bakım ve başa çıkma stratejileri yardımcı olabilir.

Şunlara dikkat etmek gerekir:

• Durum hakkında bilgi edinin. Bilgi ve anlayış, güçlendirmeye ve motive etmeye yardımcı olabilir.
• Aktif olun. Fiziksel aktivite ve egzersiz, depresyon, stres ve anksiyete gibi birçok semptomun yönetilmesine yardımcı olabilir.
• Alkolden kaçının. Alkol, semptomları kötüleştirebilir veya ilaçlarla etkileşime girebilir.
• Rutin tıbbi bakım alın. Aile doktorunuzun kontrollerini veya düzenli bakımını ihmal etmeyin.
• Kişilik bozuklukları olan başkalarından oluşan bir destek grubuna katılın .
• Duygularınızı ifade etmek için bir günlüğe yazın .
• Yoga ve meditasyon gibi rahatlama ve stres yönetimi tekniklerini deneyin.
• Aileniz ve arkadaşlarınızla bağlantıda kalın ; izole olmaktan kaçının.

Aile üyeleri, bireyin iyileşmesinde önemli olabilir, yardım ve desteğin en etkili yolları konusunda bireyin sağlık hizmeti sağlayıcısıyla birlikte çalışabilir ancak kişilik bozukluğu olan bir aile üyesine sahip olmak da üzücü ve stresli olabilir. Aile üyeleri, zorluklarla başa çıkma konusunda yardım sağlayabilecek bir uzman ile konuşmaktan yararlanabilir.