|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
Bu yazıda, İngilizce olarak post traumatic stress disorder (PTSD) travma sonrası stres bozukluğu, kısaltmasıyla TSSB, hakkında konuşacağız. O halde gelin başlayalım.
Giriş
Travmatik olaylar temelimizi sarsabilir ve günlük hayatımızı etkileyebilir. Birçok insan travmatik olaylardan etkilenir ancak yardım aramaz. Bunun nedeni travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) yaygın semptomlarıdır.
TSSB, bir kişinin doğal afet, araba kazası, cinsel saldırı veya savaş gibi travmatik bir olay yaşaması veya tanık olması sonrasında gelişebilen bir ruh sağlığı durumudur. TSSB, aylarca hatta yıllarca sürebilen yoğun korku, çaresizlik veya dehşete neden olabilir.
TSSB Nedir?
Travma sonrası stres bozukluğu veya TSSB, travmatik bir olay yaşadıktan veya tanık olduktan sonra gelişebilen bir ruh sağlığı durumudur. TSSB’nin bazı yaygın semptomları arasında geriye dönüşler, müdahaleci düşünceler, aşırı tetikte olma ve kaçınma yer alır.
Açılımı travma sonrası stres bozukluğu olan TSSB, PTSD’yi (Post Traumatic Stress Disorder) tanımlamak için kullanılan Türkçe bir terimdir. Türkiye’de yaklaşık her 5 kişiden 1’inin hayatlarının bir döneminde TSSB yaşayacağı tahmin edilmektedir.
Bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, yardım aramanız önemlidir. Sessizlik içinde acı çekmeye gerek yok.
TSSB’nin Belirtileri
Travma sonrası stres bozukluğunuz olabileceğini düşünüyorsanız sessizlik içinde acı çekmeyin. Ne kadar erken yardım alırsanız, o kadar erken iyileşmeye başlayabilirsiniz.
Travma sonrası stres bozukluğunun birçok belirtisi vardır, ancak en yaygın olanlardan bazıları şunlardır:
- Travmatik olayla ilgili geri dönüşler veya müdahaleci anılar
- Kabuslar veya uyku sorunları
- Gergin hissetmek veya kolayca ürkmek
- Öfke, sinirlilik veya kontrolden çıkmış hissetme
- Size olayı hatırlatan insanlardan, yerlerden veya şeylerden kaçınmak
- Uyuşmuş veya çevrenizden kopmuş hissetmek
- Sürekli üzüntü, suçluluk veya utanç duyguları
TSSB’nin Alt Tipleri
TSSB’nin üç ana türü vardır:
- Akut TSSB: Bu en yaygın türdür ve travmatik bir olaydan kısa bir süre sonra ortaya çıkar.
- Kronik TSSB: Bu tür travmatik bir olaydan aylar veya yıllar sonra gelişir.
- Gecikmiş Başlangıçlı TSSB: Bu tür travmatik bir olaydan altı aydan daha uzun bir süre sonra başlar.
Ayrıca TSSB’nin üç ana alt türü vardır:
- Yeniden deneyimleme semptomları: Bunlar arasında flashbackler, kabuslar ve müdahaleci anılar yer alır.
- Kaçınma belirtileri: Bunlar arasında travmatik olayı hatırlatan her şeyden kaçınmak, hissizleşmek veya diğerlerinden kopmak ve hayatın yaşamaya değmediğini hissetmek yer alır.
- Aşırı uyarılma belirtileri: Bunlar arasında kolayca irkilmek, gergin veya ürkek hissetmek, uyumakta zorluk çekmek ve kabuslar yer alır.
Teşhis ve Tedavi Seçenekleri
Yukarıda özetlenen belirtilerden bir veya daha fazlasını yaşıyorsanız, yardım ve destek almak için iletişime geçmeniz önemlidir. TSSB tedavi edilebilir ve tanı ne kadar erken konulursa tedavi de o kadar erken başlayabilir. TSSB’yi tedavi etmek için kullanılan iki ana terapi türü bilişsel-davranışçı terapi (BDT) ve maruz bırakma terapisidir.
BDT, semptomlarınızı besliyor olabilecek olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışları belirlemenize ve bunlara meydan okumanıza yardımcı olmaya odaklanır. TSSB’nizi tetikleyebilecek duygu veya durumlarla daha iyi başa çıkabilmeniz için olaylara nasıl farklı bakabileceğinizi öğrenmenizi teşvik eder.
Maruz bırakma terapisi, güvenli ve kontrollü bir ortamda kendinizi kademeli olarak tetikleyicilerinize maruz bırakarak travmatik olayları işlemenize yardımcı olur. Bu tür bir terapi, yaşadıkları travmayla daha yönetilebilir bir şekilde yüzleşmelerine yardımcı olduğu için özellikle şiddetli ve uzun süreli semptomları olan kişiler için yararlıdır.
TSSB’den kurtulmanın bir gecede gerçekleşmediğini unutmamak önemlidir ancak iyileşme yolculuğunuza başlamak için yardıma ihtiyacınız varsa birçok kaynak mevcuttur.
Semptomları Yönetmek İçin Başa Çıkma Mekanizmaları
Travma ile karşı karşıya kaldığımızda, sağlıklı yollarla başa çıkmanın yollarını bulmak önemlidir. Bazı yaygın başa çıkma mekanizmaları arasında güvendiğiniz biriyle konuşmak, bir rutine girmek ve günlük tutmak yer alır. Dayanıklılık oluşturmak ve yoga, meditasyon veya farkındalık gibi öz bakım tekniklerini uygulamak da semptomlarınızı yönetmenize yardımcı olabilir.
Tek bir başa çıkma mekanizmasının herkes için işe yaramayacağını unutmamak önemlidir. Birey olarak sizin için en iyi olanı denemek ve bulmak iyi bir uygulamadır. Terapiyi de düşünmek isteyebilirsiniz: eğitimli bir profesyonel, iyileşme yolunda nasıl çalışılacağı konusunda destek ve rehberlik sağlamaya yardımcı olabilir.
Son olarak, doğru tedaviyi bulmanın kilit önem taşıdığını unutmayın: daha erken iyileşmeye başlayabilmeniz ve daha sağlıklı bir yaşam sürebilmeniz için doğru teşhis, tavsiye ve kaynakları sağlayabilecek uzmanlardan yardım isteyin.
TSSB Döneminde Çevrenin Önemi
Travmatik stres zamanlarında çevrenizin önemi vardır. Uzaklaşarak veya tatile çıkarak çevrenizi değiştirmek TSSB ile mücadele eden birçok kişi için harikalar yaratabilir. Ancak bu her zaman mümkün olmayabilir, bu nedenle kendiniz için fiziksel alan yaratmanın başka yollarını düşünün. Sakinleştirici sahneleri temsil eden resimler asın veya evinizde bulundurmak için lavanta yağı gibi rahatlatıcı kokular satın alın.
Yeni bir fiziksel çevre yaratmanın yanı sıra, çevrenizdeki insanların duygularınızı ve deneyimlerinizi nasıl etkiliyor olabileceğini de düşünmelisiniz. Kolay olmasa da, olumsuz duygu ve düşünceleri tetikleyebilecek kişiler yerine anlayışlı ve destekleyici iyi arkadaşlarla vakit geçirmek için çaba gösterin. Son olarak, kendinizi rahat hissediyorsanız bir terapistle konuşun; TSSB’den iyileşme süreci boyunca size duygusal destek sağlayacaktır.
TSSB Yaşayan Kişi İçin Kendini Motive Etme Yöntemleri
TSSB semptomlarınız başladığında kendinizi yeni şeyler denemeye zorlamak veya rahatsız edici durumlara katlanmak inanılmaz derecede zor olabilir. Ancak unutmayın, dirençlisiniz ve bu engellerin üstesinden gelebilirsiniz. İşte TSSB semptomlarınız bunaltıcı hale geldiğinde kendinizi motive etmek için kullanabileceğiniz üç strateji:
- Bebek adımları atın: Göz korkutucu görünen görevleri daha küçük, ulaşılabilir hedeflere veya adımlara bölün. Bu, ulaştığınız her kilometre taşını kutlarken güven oluşturmanıza ve öz-sevgi pratiği yapmanıza yardımcı olacaktır.
- Potansiyel ödülleri belirleyin: Görevlerinizi tamamlamanın veya yeni bir şeyle kendinize meydan okumanın getireceği büyük veya küçük potansiyel ödülleri tanıyın. Bu, moralinizi yüksek tutmanıza yardımcı olacak ve size dört gözle bekleyeceğiniz bir şey verecektir. Tüm sıkı çalışma bittikten sonra tembel bir Pazar öğleden sonrası olsa bile.
- Öz bakım uygulayın: Gerektiğinde mola vermek için kendinize izin verin ve mümkün olduğunca kendinize karşı nazik olun. Müzik dinlemek, video oyunları oynamak veya kitap okumak gibi size keyif veren şeylere zaman ayırın. Stresi azaltmaya yardımcı olan her şey TSSB semptomlarınızı yönetmede faydalı olabilir!
Sonuç
Travma herkesi etkileyebilir ve travma sonrası stres bozukluğu, travmatik deneyimlerden kaynaklanabilecek en yaygın psikolojik bozukluklardan biridir.
İyi haber şu ki, TSSB için tedaviler mevcuttur ve erken teşhis ve tedavi daha iyi bir yaşam kalitesi sağlayabilir. Sessizlik içinde acı çekmeyin, sesinizi yükseltin ve ihtiyacınız olan yardımı alın.
