Maymun çiçeği virüsü (mpox), son yıllarda küresel bir tehdit haline gelen bulaşıcı bir hastalıktır. 2022-2023 yıllarındaki salgınların ardından, 2024’te bazı bölgelerde hala etkili olmaya devam ediyor. Bu yazıda, mpox virüsünün kökeni, yayılma yolları, belirtileri ve korunma yöntemleri ele alınacak.
Maymun çiçeği nedir?
Mpox, Poxviridae ailesine ait, maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. İnsanlara hayvanlardan veya enfekte kişilerden temas yoluyla bulaşabilir. İlk kez 1958’de laboratuvar maymunlarında keşfedilen virüs, insanlarda ilk defa 1970’te Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görülmüştür.
Mpox’un iki ana genetik grubu vardır: Clade I (Kongo Havzası) ve Clade II (Batı Afrika). Clade I, daha şiddetli vakalara neden olabilirken, Batı Afrika grubu genellikle daha hafif hastalık tablolarıyla ilişkilendirilmiştir. 2022-2023 salgınları büyük ölçüde Batı Afrika Clade’ine dayanıyordu.
Nasıl yayılır?
Mpox, insandan insana veya hayvandan insana temas yoluyla yayılabilir. En yaygın bulaşma yolları arasında deri lezyonları, vücut sıvıları ve kontamine yüzeylerle temas yer alır. Virüs, enfekte hayvanların ısırması veya çizmesi sonucu da bulaşabilir. Ayrıca, uzun süreli yüz yüze temas yoluyla solunum damlacıkları yoluyla da bulaşabilir.
Maymun çiçeğinin yayılma riski, çok sayıda cinsel partneri olan bireylerde ve bağışıklık sistemi zayıf kişilerde daha yüksektir. Virüsün genital bölgede lezyonlara neden olabilmesi, hastalığın cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla karışmasına neden olabilir.
Maymun çiçeği belirtileri nelerdir?
Mpox belirtileri, virüsle temastan 1 ila 21 gün sonra ortaya çıkar. İlk belirtiler arasında:
- Ateş
- Baş ağrısı
- Kas ve sırt ağrıları
- Halsizlik
- Lenf düğümlerinde şişlik
Daha sonra ciltte döküntüler ve lezyonlar gelişir. Bu döküntüler genellikle yüz, eller, ayaklar, genital bölgeler ve anüs çevresinde ortaya çıkar. Lezyonlar sıvı dolu kabarcıklara dönüşüp daha sonra kabuklanarak iyileşir. Hastalığın semptomları genellikle 2 ila 4 hafta sürer, ancak bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha uzun sürebilir.
Riskli kişiler
Mpox virüsü herkesi etkileyebilir, ancak bazı gruplar daha yüksek risk altındadır:
- Bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler (örneğin, HIV pozitif olanlar)
- Çok sayıda cinsel partneri olan kişiler
- Çocuklar
- Hamile kadınlar
Özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde hastalık daha şiddetli seyredebilir ve komplikasyonlar gelişebilir.
Maymun çiçeği tedavisi
Maymun çiçeği için spesifik bir tedavi bulunmamakla birlikte, semptomları hafifletmek için destekleyici tedaviler uygulanır. Ateş düşürücüler, ağrı kesiciler ve sıvı tedavisi hastalık yönetiminde önemli rol oynar. Ciddi vakalarda antiviral tedavi seçenekleri mevcuttur, özellikle tecovirimat (TPOXX) gibi ilaçlar şiddetli enfeksiyonları kontrol etmek için kullanılabilir.
Aşılama, mpox’a karşı en etkili korunma yöntemlerinden biridir. JYNNEOS ve ACAM2000 gibi aşılar mpox’a karşı koruma sağlar ve risk altındaki kişilerin aşılanması tavsiye edilir.
Monkeypox korunma yöntemleri
Mpox’tan korunmak için alınabilecek önlemler şunlardır:
- Enfekte kişilerle temastan kaçınmak: Fiziksel temastan kaçınmak ve hijyen kurallarına dikkat etmek virüsün yayılmasını önleyebilir.
- Aşılama: Özellikle risk gruplarında aşılanma, virüse karşı güçlü bir savunma sağlar.
- Kişisel hijyen: El yıkama ve kontamine yüzeylerden uzak durmak, enfeksiyon riskini azaltır.
Türkiye’de durum nedir?
Türkiye’de henüz vaka görülmemiştir. Ayrıca maymun çiçeği rehberi Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır.
Sonuç
Mpox, 2024 yılı itibarıyla bazı bölgelerde hala önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam ediyor. Bireylerin hijyen kurallarına uyması, risk gruplarının aşılanması ve enfekte kişilerle temasın sınırlandırılması, virüsün yayılmasını önlemede kritik rol oynuyor. Toplumsal farkındalığın artırılması, hastalığın kontrol altına alınmasına yardımcı olacaktır.
Bilgi ve farkındalık, enfeksiyon hastalıklarıyla mücadelede en güçlü araçlarımızdan biridir.
Kaynaklar
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/monkeypox
https://www.cdc.gov/poxvirus/mpox/clinicians/treatment.html
https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/maymun-cicegi-virusu-nedir
https://www.acibadem.com.tr/hayat/maymun-cicegi-virusu-nasil-bulasir